Polskie Pieśni Narodowe, medal z kolekcji

Niezwykle istotne jest przekazywanie wartości patriotycznych kolejnym pokoleniom. Kluczową rolę bez wątpienia odgrywa nasza pamięć – świadomość wspólnej historii. Jednym z jej najstarszych nośników są polskie pieśni narodowe. W czasach triumfu napawały dumą i jednoczyły, a podczas wojny dodawały nadziei i pomagały przetrwać. Dzisiejszy artykuł opowiada o wybranych polskich pieśniach patriotycznych.

“Bogurodzica – Pieśń ojczyźniana”

Średniowieczna pieśń religijna, jeden z najstarszych i najpiękniejszych polskich tekstów poetyckich zachowany wraz z melodią. Określany był jako „carmen patrium” czyli hymn, pieśń ojczyźniana. Jej datowanie oscyluje między XII a XIV wiekiem.

Początkowo pieśń „Bogurodzica” miała dwie zwrotki, po kolejnych modyfikacjach zyskała ich ponad dwadzieścia. Niekiedy archaizmy zastępowano językiem zrozumiałym dla kolejnych pokoleń. Pierwsze słowa utworu były zawołaniem do Matki Bożej i prośbą o wstawiennictwo u Syna. Melodia zawiera elementy przypominające chorał gregoriański. Twórca „Bogurodzicy” pozostał anonimowy.

Jan Długosz zawarł w swej kronice poruszające świadectwo, związane z „Bogurodzicą” i jej odśpiewaniem tuż przed bitwą grunwaldzką 15 lipca 1410 roku. Gdy odtrąbiono hasło do walki rycerstwo zaintonowało pieśń, po czy z kopiami, mieczami i toporami ruszyło w bój.

„Gaude Mater Polonia – melodia patriotyczna”

Obok „Bogurodzicy” jeden z najpiękniejszych polskich, średniowiecznych śpiewów chorałowych. Powstał z okazji kanonizacji św. Stanisława, biskupa i męczennika. Według kronikarza Galla Anonima hierarcha krytykował postępowanie władcy i w efekcie został skazany na obcięcie nóg i rąk. Ponieważ nikt ze sług nie chciał się tego podjąć, zbrodni dokonał król Bolesław Śmiały.

Słowa pieśni są odniesieniem do konfliktu biskupa Stanisława z królem. Według autora święty i sprawiedliwy męczennik nie ustąpił przed gniewem władcy, stał się żołnierzem chrystusowym. Po jego śmierci poćwiartowane członki biskupa miały na powrót zespolić się w jedną całość. Wierni, którzy zwracali się do Boga za wstawiennictwem biskupa mieli szybko otrzymywać potrzebne łaski i zdrowie. Zmarli nagłą śmiercią powracali do świata żywych.

Autorstwo pieśni przypisuje się Wincentemu z Kielczy, nie ma jednak pewności, kto skomponował melodię do „Gaude Mater Polonia”. Być może stworzył ją autor słów. W czasów ostatnich Piastów „Gaude Mater Polonia” uznawano za hymn państwowy. Wykonywano ją podczas oficjalnych uroczystości i po zwycięskich bitwach.

„Rota – Hymn Polski”

Maria Konopnicka napisała pieśń w 1908 roku jako wyrazu solidarności z Polakami z zaboru pruskiego w czasie największego ucisku germanizacyjnego. W roku 1910 Feliks Nowowiejski – kompozytor i organista napisał muzykę do słów wiersza Konopnickiej. „Rotę” po raz pierwszy wykonano w styczniu 1910 roku w krakowskim Polskim Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”. Oficjalne prawykonanie zaplanowano na uroczystości grunwaldzkie, na które pod Wawel przybyło blisko sto tysięcy osób z trzech zaborów.

Utwór szczególnie chętnie wykonywano podczas powstań w Wielkopolsce i na Śląsku. Po odzyskaniu niepodległości rozważano możliwość ustanowienia pieśni hymnem narodowym. Ostatecznie pomysł upadł. Obawiano się, że zwrot „nie będzie Niemiec pluł nam w twarz” stanie się przyczyną wielu kryzysów dyplomatycznych.

„Boże, coś Polskę”

To przykład pieśni narodowej, która przeszła burzliwą ewolucję. Pierwotnie sławiła władzę cara, a w miarę wypadków politycznych i poprzez liczne modyfikacje stała się wyrazem oporu. Polacy śpiewali ją w różnych okresach ucisku, podczas zaborów, w czasie II wojny i po 1945 roku jako wyraz protestu przeciwko władzy komunistycznej.

W rok po utworzeniu Królestwa Polskiego (1816) wielki książę Konstanty zamówił utwór, który miał być wyrazem hołdu dla cara i jednocześnie hymnem państwowym. Słowa ułożył Alojzy Feliński, poeta i tłumacz, adiutant Tadeusza Kościuszki podczas insurekcji w 1794 roku. Utwór był typowym panegirykiem sławiącym władcę. Określano go mianem „anioła pokoju”, który pod jednym berłem połączył dwa braterskie narody. Refren stanowił zawołanie skierowane w stronę Boga: „Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, naszego króla zachowaj nam Panie!”. Muzykę skomponował Jan Nepomucen Kaszewski – pisarz i żołnierz legionów Dąbrowskiego.

Obietnice cara okazały się iluzją, w związku z tym wzrastał sprzeciw polskiego społeczeństwa. Jego wyrazem była przeróbka oficjalnego hymnu. Zachowano część pierwotnego utworu Felińskiego, do którego dodano strofy ułożone przez Antoniego Góreckiego, poetę i powstańca listopadowego w „Hymnie do Boga o zachowanie wolności”. Jako refren zaczęto śpiewać: „Przed Twe ołtarze zanosim błaganie, naszą ojczyznę pobłogosław Panie”, a po upadku powstania listopadowego: „Ojczyznę, wolność racz nam wrócić, Panie”. Stopniowe zmiany objęły nie tylko słowa, ale i melodię. O ile do ok. 1860 roku wykonywano pieśń z muzyką J. N. Kaszewskiego to potem wielką popularność zyskała wersja śpiewana na melodię pieśni kościelnej „Bądź pozdrowiona Panienko Maryja”.

„My, Pierwsza Brygada – Polska pieśń patriotyczna”

To niewątpliwie jedna z najbardziej rozpoznawalnych polskich piosenek wojskowych. Pieśń I Brygady Legionów Polskich była ulubionym utworem marszałka Józefa Piłsudskiego, który często intonował ją podczas spotkań z legionistami.

Historia Polskiej pieśni patriotycznej „Pierwszej Brygady” rozpoczęła się ok. 1905 roku. Andrzej BrzuchalSikorski, kapelmistrz Kieleckiej Straży Ogniowej skomponował wówczas „Marsza Kieleckiego nr 10”. Kiedy wraz z orkiestrą wstąpił w 1914 roku w szeregi oddziałów Piłsudskiego, melodię upodobali sobie legioniści. W 1917 roku Andrzej Hałaciński  – żołnierz, poeta i dyplomata oraz Tadeusz Biernacki – osiemnastoletni wówczas legionista, napisali słowa „Pierwszej Brygady” jadąc do obozu internowania w Szczypiornie (obecnie dzielnica Kalisza). 

W okresie międzywojennym pieśń uznawano za hymn Wojska Polskiego.  Grywały ją orkiestry wszystkich pułków piechoty (nie tylko wywodzących się z Legionów). O jej popularności świadczy fakt, że w 1927 roku pretendowała do roli hymnu narodowego. Minister Wyznań i Oświecenia Publicznego podał tekst utworu obowiązujący we wszystkich szkołach. W czasach powojennych jej wykonywanie było zakazane. Na podstawie decyzji Ministra Obrony Narodowej z 2007 roku, stała się pieśnią reprezentacyjną Polskich Sił Zbrojnych. 

Zestaw „Polskie Pieśni Narodowe”

Skarbnica Narodowa oferuje zestaw srebrnych medali „Polskie Pieśni Narodowe”. W zestawie znajdują się numizmaty upamiętniające pieśni: „Bogurodzica”, „Mazurek Dabrowskiego” i „Rota”. Medale zostały zaprojektowane  przez medalierkę i rzeźbiarkę Monikę Molendę, która współpracuje z kilkoma europejskimi mennicami. Jej prace pokazywane były na kilkudziesięciu wystawach w Europie i Stanach Zjednoczonych. Artystka zdobyła między innymi Grand Prix w międzynarodowym konkursie  na medal „Budapest 1956” i reprezentowała Polskę na VII Medalierskich Spotkaniach Wyszehradzkich. Link do strony kolekcji

 

Polskie Pieśni Narodowe, kolekcja Skarbnicy Narodowej
Kolekcja „Polskie Pieśni Narodowe” Skarbnicy Narodowej

Przeczytaj również

W roku 1847 w Bochni koło Krakowa dokonano niesamowitego odkrycia. Znaleziono złotą monetę, którą po wnikliwej analizie uznano za floren z czasów Władysława Łokietka, określany mianem „aureus polonus”. Cały artykuł